Iran chính thức gia nhập Khối kinh tế và an ninh Á – Âu do Nga và Trung Quốc lãnh đạo

 Bình luậnAdam Morrow • 06/07/23

Iran đã chính thức gia nhập Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), một khối kinh tế và an ninh Á – Âu đáng gờm do Nga và Trung Quốc dẫn đầu.

Việc Tehran gia nhập SCO đã được chính thức hóa tại hội nghị thượng đỉnh trực tuyến ngày 4/7 do Ấn Độ tổ chức. Ấn Độ hiện là thành viên SCO và đang giữ chức chủ tịch luân phiên của tổ chức này.

Trong bài phát biểu trước những người tham dự hội nghị, Tổng thống Iran Ebrahim Raisi cho biết ông tin rằng việc gia nhập SCO sẽ mang lại cho đất nước ông một \”nền tảng đảm bảo an ninh tập thể\” cũng như \”cơ hội phát triển kinh tế dài hạn\”.

Ông nói: “Hòa bình và ổn định lâu dài chỉ có thể được hiện thực hóa khi các quốc gia trong khu vực [Á – Âu] dựa trên những lý tưởng chung bắt nguồn từ văn hóa và nền văn minh của họ”.

Iran duy trì quan hệ chặt chẽ với một số quốc gia thành viên SCO. Đây là nhà cung cấp dầu lớn cho Trung Quốc và Ấn Độ, đồng thời có \”quan hệ đối tác chiến lược\” với Nga.

Iran chính thức gia nhập tổ chức này vào tháng 3/2022. Chỉ 7 tháng sau (tháng 10/2022), Quốc hội nước này đã thông qua quyết định này.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh, Tổng thống Nga Vladimir Putin hoan nghênh Iran và cho biết nước này \”giờ đây sẽ là thành viên đầy đủ của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải\”.(Từ trái sang) Tổng thống Nga Vladimir Putin, Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Iran Hassan Rouhani tại Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Bishkek, Kyrgyzstan, hôm 14/6/2019. (Ảnh: Vyacheslav Oseledko/AFP/Getty Images)

Chương trình nghị sự hàng đầu về phi Đô la hóa

Trong một tuyên bố chung đưa ra sau hội nghị thượng đỉnh, các quốc gia thành viên SCO nhấn mạnh mong muốn chung về \”một trật tự thế giới đa cực mang tính đại diện hơn\”.

Tuyên bố cũng kêu gọi các quốc gia thành viên SCO tăng cường hợp tác “trong các lĩnh vực chính trị và an ninh, thương mại, kinh tế, tài chính và đầu tư, [và] quan hệ văn hóa và nhân đạo”.

Tuyên bố chung tiếp tục khẳng định rằng SCO \”không nhắm vào các quốc gia hoặc tổ chức quốc tế khác, và sẵn sàng hợp tác rộng rãi… phù hợp với các mục tiêu và nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc, Hiến chương SCO và luật pháp quốc tế”.

Tuy nhiên, tại hội nghị thượng đỉnh, các quốc gia thành viên đã kêu gọi thực hiện các giao dịch tài chính bằng các loại tiền tệ khác ngoài đồng USD.

“Quyền bá chủ của đồng USD tạo điều kiện cho quyền bá chủ của phương Tây\”, ông Raisi nói với những người tham dự.

\”Để tạo ra một hệ thống kinh tế mới, cần phải từ bỏ [đồng USD] và sử dụng đồng nội tệ trong các khu định cư quốc tế”.

Ông Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng tái khẳng định điều này, đồng thời kêu gọi các nước thành viên SCO thực hiện giao dịch bằng đồng nội tệ của mình.

Theo ông Putin, hơn 80% giao dịch thanh toán giữa Nga và Trung được thực hiện bằng đồng rúp và nhân dân tệ.

Liên minh đối trọng với phương Tây

Moscow và Bắc Kinh đã thành lập SCO vào năm 2001 để chống lại quyền bá chủ của phương Tây ở khu vực Âu – Á. Kazakhstan, Uzbekistan, Tajikistan và Kyrgyzstan cũng là những thành viên sáng lập của tổ chức này.

Bất chấp sự cạnh tranh lâu dài, Ấn Độ và Pakistan đều đã trở thành thành viên đầy đủ của SCO vào năm 2017, nâng tổng số quốc gia hạt nhân trực thuộc SCO lên 4 quốc gia.

Belarus, một đồng minh chủ chốt của Nga, cũng đang trên đường trở thành thành viên chính thức của tổ chức này vào cuối năm nay.

SCO phối hợp các hoạt động của mình với Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể, một liên minh quân sự gồm sáu quốc gia Á – Âu do Moscow lãnh đạo.

Vào tháng 8, các quốc gia thành viên SCO dự kiến sẽ tham gia các cuộc tập trận an ninh chung ở khu vực Chelyabinsk thuộc miền trung – tây nước Nga.

Ngoài ông Raisi và ông Putin, hội nghị thượng đỉnh tuần này còn quy tụ lãnh đạo của Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan và 4 nước cộng hòa Trung Á.Tổng thống Nga Vladimir Putin tham dự cuộc họp của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải thông qua một hội nghị truyền hình tại Điện Kremlin ở Moscow vào ngày 4/7/2023. (Ảnh: Alexander Kazakov/SPUTNIK/AFP/Getty Images)

Ông Putin trấn an các đồng minh sau cuộc binh biến của Wagner

Cuộc xung đột đang diễn ra giữa Nga và Ukraine hầu như không được đề cập tại sự kiện này.

Tuy nhiên, ông Putin đã nhân cơ hội này để trấn an các đồng minh về sự ổn định lâu dài của nước Nga sau cuộc binh biến bất thành của thủ lĩnh nhóm Wagner.

Ông nói: “Người dân Nga đang đoàn kết hơn bao giờ hết. Giới chính trị và xã hội Nga nói chung… đã đồng loạt phản ứng trước âm mưu của cuộc binh biến vũ trang”.

Hôm 24/6, thủ lĩnh của Tập đoàn Wagner, ông Yevgeny Prigozhin, đã lãnh đạo một cuộc nổi dậy chớp nhoáng nhằm đe dọa Moscow. Là một công ty quân sự tư nhân, Tập đoàn Wagner đã có đóng góp đáng kể trong cuộc chiến của Nga ở Ukraine, đặc biệt là trên chiến trường khốc liệt Bakhmut.

Trong cuộc binh biến, các nhà lãnh đạo của một số quốc gia thành viên SCO, bao gồm Trung Quốc, Iran, Kazakhstan và Uzbekistan, đã liên lạc với ông Putin để bày tỏ sự ủng hộ của họ.

Ông Putin đã cảm ơn các thành viên SCO vì đã lên tiếng ủng hộ những nỗ lực của Moscow nhằm “bảo vệ trật tự hiến pháp cũng như tính mạng và sự an toàn của công dân Nga”.

‘SCO – Một lực lượng đáng gờm’

Có trụ sở chính tại Bắc Kinh, SCO là một tổ chức chính trị, kinh tế, an ninh và quốc phòng Trung Á và cũng là tổ chức khu vực lớn nhất thế giới về phạm vi địa lý và dân số. Các thành viên của tổ chức này chiếm 40% dân số thế giới, 60% diện tích lục địa Á – Âu và một phần ba GDP toàn cầu.

Vào tháng 3, Ả Rập Xê Út – một đồng minh chủ chốt của Hoa Kỳ ở Trung Đông – đã chính thức đề nghị gia nhập SCO với tư cách \”đối tác đối thoại\”. Động thái này được nhiều người coi là bước đầu tiên của đất nước trên con đường trở thành thành viên đầy đủ của SCO.

Đáng chú ý, động thái này diễn ra chỉ vài ngày sau khi Tehran và Riyadh quyết định nối lại quan hệ ngoại giao sau nhiều năm thù địch, thông qua một thỏa thuận do Trung Quốc làm trung gian.

Ả Rập Xê Út không phải là đồng minh duy nhất của Hoa Kỳ muốn trở thành thành viên của SCO. Năm ngoái, Ai Cập và Qatar cũng tham gia khối Á – Âu với tư cách là đối tác đối thoại.

Ông Bakhtiyer Khakimov, đặc phái viên của Moscow về các vấn đề của SCO, cho biết: “Danh sách các đối tác đối thoại của SCO có sự tham gia của Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Maldives, Myanmar, Nepal, v.v”.

Hãng thông tấn TASS của Nga dẫn lời ông Khakimov cho biết: “Có tổng cộng 26 quốc gia thành viên và đối tác đối thoại. Đó là một lực lượng đáng gờm\”.

Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Afghanistan cũng bày tỏ mong muốn tham gia các hội nghị cấp cao sắp tới của SCO.

“Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan hoan nghênh các hội nghị như vậy… để đảm bảo an ninh và phát triển khu vực… và coi việc Afghanistan tham gia các cuộc họp như vậy là quyền hợp pháp của mình\”, Bộ Ngoại giao Afghanistan cho biết qua Twitter.

Theo The Epoch Times

Lam Giang biên dịch